Çocukların Tuvalet Eğitimi ve Kolaylıklar

Tuvalet eğitimi için, her çocuğun fiziksel ve zihinsel gelişim hızı ve hazır oluş dönemi farklıdır. Bu nedenle öncelikle her çocuğun hazır oluşunu beklemek ve belirlemek gereklidir. Ortalama olarak tuvalet eğitimine başlama yaşı 1,5 – 2,5 yaş arasıdır. Öncelikle çocuğun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığı belirlenmelidir. Anne baba ya da tuvalet eğitimini verecek olan kişi bazı noktaları belirlemelidir.

Dikkat edeceği noktalar: Çocuk öncelikle yüzündeki organları sorduğumuz zaman tek tek karıştırmadan gösterebiliyor mu?







Gösterebiliyorsa bu onun tuvalet eğitimi sürecinde beyin kontrolünü sağlayabileceğinin göstergesidir. İkinci olarak bezini taktıktan sonra, belli aralıklarla (not alarak) bezinin açılıp kuru olup olmadığı kontrol edilmelidir. 10 ar dakika aralarla açıp kontrol ettiğinizde uzun süre kuru olduğunu ve kuru kalabildiğini görmüş iseniz bu bize hazır oluş kriterlerinden birini vermektedir.









Bu durum yani uzun süre bezinin kuru kalabilmesi bize çocuğun kas ve sfinkterlerinin gelişmiş olduğunu, kaslarını ve sfinkterlerini artık kontrol edebildiğini gösterir. Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu hissediyorsanız ve bu dönemde herhangi bir stres yaratacak olay ya da sıkıntı yoksa ( taşınma, hastalık v.b) ve uygun mevsim olarak düşünüyorsanız öncelikle hazırlıklara başlayabilirsiniz. Hazırlıklara başlamadan kasıt; özellikle ailenin de buna hazır olmasıyla başlanılmalıdır. Çocuğun aile bireylerini tuvaletini yaparken gözlemlemesi ve bunun normal bir durum olduğunu hissetmesi gerekir. Bunun yaklaşılmaması gereken bir tabu değil, fizyolojik normal bir faaliyet olarak algılanması sağlanmalıdır.

Çocukla birlikte alışverişe çıkılıp, bir klozetin üzerine konulabilecek yanlarda tutma kolu olan klozet adaptörü alınmalıdır. Adaptörün yanlardan tutacak kollarının olması çocuğa güven verecek, düşme korkusunu önleyecektir. Lazımlık ya da tuvalet oturağı gibi materyaller tuvalet eğitiminde süreyi geciktirecek ve güçleştirecektir. Çocuk tuvalet oturağını oyuncak gibi algılayacak, odasına veya televizyonun yanına götürmek isteyecek, onu koltuk gibi algılayacaktır. Adaptörün klozet üzerine konulduğunu ve sadece tuvalet amacıyla kullanıldığını öğrenmelidir. Anne baba ile eşit şartlarda tuvalet ortamı olacak, sadece çocuğun işini kolaylaştırmak için uyarlanmış olacaktır. Adaptörlü klozete çıkmakta güçlük çekeceği için bir yükseltici ayaklarının altına konulursa kendisini daha güvende hissedecektir. Tuvalet eğitimi süreci içerisinde yine beze son vermeden önce çocuğun beze yapmış olduğu kaka, çocukla birlikte bir materyalle alınıp klozetin içine atılır, üzerine de sifon çekilir. Böylece çocuk çiş ve kakasının yolculuğunu, tuvaletin amacını öğrenmiş olacaktır. Adaptör alındıktan sonra çocukla tuvalet eğitimi konusunda konuşulur. Kendisine çok açık, net ve basit olarak açıklamalar yapılır. Çocuk bezi çıkarılıp adaptöre oturtulur, alkışlanır, provalar yapılır. Daha sonra sifona çocuğun basması istenir ve tekrar alkışlanır. Belli aralıklarla çocuğun bize söylemesi beklenmeden tuvalete gitme teklif edilir ve bu gidiş oyuna dönüştürülür. Giderken el ele tutuşup ambulans gibi gitme, at gibi koşarak gitme vb. küçük eğlenceli oyunlar yapılır. Her defasında sonuçta alkışlanır ve sifona basma ödülü çocuğa verilir. Çocuğa baskı olmadan, oyunla eğlenceli öğretim yaklaşımı uygulanır.

Zaman zaman bu süreçte kazalar olabilir. Kazalar görmezden gelinip, hiç kızmadan, elbiseler değiştirilir. Güleryüz ve anlayışla eğitime devam edilir. Dikkat edilmesi gereken önemli nokta çocuğun çişini tuvalete, kakasını ise beze yapmayı teklif etmesi ve bunu böylece sürdürmek istemesi durumudur. Böyle bir teklifin uygun olmayacağı açıklanmalı ve bu yanlış yola girilmemelidir. Bazı aileler bunu başlangıçta masumca kabul etmişler ve sonra 5-6 yaşa kadar devam etmek zorunda kalıp çözüm bulamamışlardır. Bu büyük bir hatadır, tuvalet eğitimi sürecini yanlış bir yola sürükler, onarılması güç olan başka problemlere neden olur. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta tuvalet eğitiminde anne babanın kararı tamamen çocuğa bırakmasıdır. Burada 5 yaşına gelip elinde bezle ‘‘kendisi istemedi, bizde tuvalet eğitimi veremedik’’ cümlesiyle acizlik durumunu anlatan ebeveynler olabilmektedir. Tam verecektik, yazlıkta oynadığı bir arkadaşı vardı o erken dönünce tuvalet eğitiminden vazgeçti gibi nedenler sıralayabilmektedirler. Burada tuvalet eğitimi sürecini yönetecek olan, liderlik edecek olan kişi anne babadır. Çocuk tek başına değildir. Öyle olsaydı anne babaya gerek olmazdı.

Çocuğun uygun yaşa gelip, ‘’anne baba ben karar verdim bezimi atıyorum’’ deme olasılığı düşüktür. Yani bu süreç anne babalar tarafından yönetilmelidir. Eğer çocuk bir okul öncesi eğitim kurumuna devam ediyorsa tuvalet eğitimi okulda ve evde aynı anda başlanılmalı, işbirliği, anlayış ve sevgi dolu bir süreçle birlikte uygulanılmalıdır. Geceleri ise uyumadan önce çocukla konuşulmalı, açıklama yapılmalı, belli aralıklarla kaldırılıp tuvalete götürülmelidir. Bu aralıklar bir süre sonra genişletilerek her çocuğun biyolojik ritmine göre ayarlama yapılmalıdır. Çocuğun tuvalet eğitimi sürecindeki başarıları övgüyle karşılanmalı, kutlanılmalı başarısı takdir edilmelidir.

Saygılarımla,
Uzman Pedagog Nilüfer Evgin